گل لاله واژگون

لاله­ واژگون از منحصر­بفرد­ترین گونه گلها و گیاهان بومی و وحشی مناطق کوهستانی ایران است. این گونه گیاهی در ارتفاعات سردسیر کهکیلویه و بویراحمد، اشترانکوه لرستان، کوههای صمصامی چهار محال و بختیاری و گلستان کوه در خوانسار، در سطح وسیع و قابل توجهی می روید، که به عقیده گیاه شناسان، این گل سربه­زیر به سرعت در حال انقراض بوده و زیستگاه و تعداد این گونه گیاهی بسیار کم شده است.

این گونه مقاومت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژه­ای با دامنه­های سنگلاخی و صخره­ای دارد و چنانچه زیستگاه این گل به وسیله انسان و دام تخریب نشود، توانایی پوشاندن عرصه­های وسیعی از طبیعت را با رویش هزاران شاخه زیبا دارد. گیاه لاله واژگون از جمله گیاهان در خطر انقراض کشور است که هرساله به دلیل برداشت غیر قابل کنترل گل و پیاز از رویشگاه­های طبیعی، بیش از پیش در معرض نابودی قرار دارد. از دست دادن این نعمت بزرگ که از میلیون­ها سال پیش به ما به ارث رسیده است، ضایعه­ای بزرگ خواهد بود.  با توجه به ضرورت حفظ این نوع گونه­های بومی، در این پژوهش سعی شده است تا گامی هر چند کوچک در جهت روش ازدیاد به منظور حفظ لاله واژگون برداشته شود. امید است این کوشش بتواند گامی در راستای حفظ محیط زیست و منافع ملی تلقی شود. بدون تردید برداشتن گامهای بلند در آینده توسط متخصصان، در گرو بهره­گیری از یافته ­های کوچک خواهد بود. به امید آن روز.

در ایران لاله واژگون تحت تاثیر دمای هوا از اوایل بهار در نواحی شمالی زاگرس شروع به شکوفایی می­کند و در مناطق جنوبی در اواسط تابستان به گل می­نشیند.  لاله واژگون تا ۱۰۰ سانتی­متر از سطح زمین ارتفاع دارد و عمر این گیاه بسیار کوتاه است  .از اوایل اردیبهشت ماه گلدهی این گیاه شروع و در پایان فصل بارش تمام می شود. این گونه بوته­ای در منطقه حفاظت شده مانشت (ارتفاعات شمال شهر ایلام) از اوایل اردیبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه در دو رویشگاه تنگ دالاب و دامنه کوه مانشت رشد می­کند.

لاله واژگون به دلیل داشتن خاصیت خلط آوری و ضدسرفه ، بیش از ۲۰۰۰ سال است که در طب سنتی چین مورد استفاده قرار می­گیرد . ترکیبات شیمیایی موجود در لاله واژگون به­طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته­اند که از جمله آنها می­توان به آلکالوئیدها، ساپونین­ها، ترپنوئیدها، استروئیدها، اسید سوکسنیک، تیمیدین و آدنوزین  اشاره نمود.  همچنین بنا به گزارش­ها، Fritillaria دارای فعالیت مهار تجمع پلاکت خون است. F. imperialis برای درمان بیماری­های مختلف از جمله گلو درد، سرفه، آسم، برونشیت، سل، غدد لنفاوی گردن، غدد تومور و سوزش ادرار استفاده می­شود.

ازدیاد جنسی:
Fritillaria به وسیله بذر نیز ازدیاد می‎یابد. در تابستان هنگامی که کپسول بذر شروع به قهوه‎ای شدن کرد، قبل از باز شدن، بذور جمع­آوری شده و در محل خشک و دارای تهویه نگهداری می­شوند. بذرهای جمع‎آوری شده در پاییز کشت می‎گردند تا سوخ تولید شود. در این حالت در شرایط مناسب حدود ۵ تا ۶ سال زمان مورد نیاز است تا سوخی که توانایی تشکیل گل را دارا باشد ایجاد گردد. به علاوه گیاهان حاصل از بذر به دلیل دگر­گرده افشانی گونه­های Fritillaria شبیه والدین نخواهند بود.